Nauka Sztuki - Sztuka Nauki

• 15 maja – Festiwal Mandala, Wrocław
• 3 lipca – Festiwal Malta, Poznań
• 10 lipca – Teatr Łaźnia Nowa, Kraków
• 23 lipca – Komuna Warszawa, Warszawa
• 21 sierpnia– Gdański Festiwal Tańca, Sopot

Celem projektu "Nauka sztuki - sztuka nauki" jest popularyzacja wiedzy o tzw. practice-as-research (PaR, pol. praktyka-jako-badanie), poprzez prezentacje spektaklu „Odyseja”. Widowisko taneczne jest efektem prac badawczo-artystycznych prowadzonych w ramach wcześniejszego projektu „Funkcje i metody dystrybucji uwagi we współczesnym teatrze tańca” realizowanego w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki i stanowi jeden z przykładów PaR w Polsce. Premiera spektaklu odbyła się w ramach programu Międzynarodowego Sympozjum „Laboratory of Dance/Dance as Vantage Point” w 2020 roku, które poświęcone było współczesnym metodom badań w tańcu, w tym w szczególności formułowanym wokół koncepcji practice-as-research. Sympozjum było jednocześnie okazją do dyskursywnej kontekstualizacji „Odysei” z perspektywy badaczy o zróżnicowanych kompetencjach.

Practice-as-research strategie badawcze łączące humanistyczne metodologie naukowe oraz narzędzia i dyskursy twórcze. W projektach takich praktyka lub dzieło artystyczne jest przedkładane jako istotny dowód przeprowadzonego badania, którym w tym przypadku jest spektakl „Odyseja”. Początek ich rozwoju to l. 80. XX w., gdy powstawały pierwsze doktoraty oparte na PaR – także w zakresie tańca oraz sztuk performatywnych – w Finlandii, Wielkiej Brytanii, Australii i Kanadzie.

W polskim dyskursie w 2007 Ewa Domańska zwróciła uwagę na taką możliwość w swojej refleksji dotyczącej konsekwencji zwrotu performatywnego dla humanistyki. Podkreśliła wówczas wynikającą z niego konieczność prowadzenia wielodyscyplinarnych badań, w których badacz tworzy wiedzę

„w solidarności z podmiotami i przedmiotami swoich badań, a nie w dystansie do nich; (…) świadomie i aktywnie uczestniczy w tworzeniu świata innych, podobnie jak i oni współtworzą jego/jej świat” 

[Domańska 2007: 60]

Zgodnie z tymi założeniami stworzenie spektaklu "Odyseja" użyto różnych metod badawczych czerpanych z antropologii i psychologii poznawczej, w tym ilościowe pomiary funkcji poznawczych. Ich wyniki potwierdziły korelację pomiędzy treningiem tancerza, a jego funkcjami poznawczymi (uwagą, koordynacją wizuomotoryczną, uwagą przestrzenną) i odczuwaną przezeń jakością ruchu. Pozwoliło to sformułować propozycję treningu tanecznego uwzględniającego doskonalenie zdolności uwagowych, który wykorzystywany jest przez wykonawców spektaklu „Odyseja”. Sfunkcjonalizowano te same narzędzia i strategie także w wytwarzaniu oczekiwanych jakości artystycznych – budując taki rodzaj obecności wykonawcy, który jest spójny z warstwą znaczeniową spektaklu. W oparciu o te same wyniki badań zdecydowano się także wykorzystać oryginalną formę widowiskową. W spektaklu zarówno performerzy jak i widzowie korzystają z bezprzewodowych zestawów słuchawkowych, w których synchronicznie słyszą tę samą ścieżkę dźwiękową niedostępną na przypadkowych przechodniów. Pozwala to w szczególny sposób modelować sytuację teatralną oraz uwagę obu tych grup. W ten sposób cały proces tworzenia „Odysei” stał się częścią cyklu procesu badawczego, stanowiąc specyficzną formę badań jakościowych zgodnie z założeniami PaR.

Widzowie z jednej strony są uczestnikami eksperymentu, a z drugiej są także badaczami obserwującymi co dzieje się, gdy teatr styka się z rzeczywistością. Przyglądają się granicy pomiędzy nimi. W ten sposób spełnia zarówno funkcję popularyzacyjną – umożliwiając widzom swego rodzaju uczestniczenie w procesie badawczym oraz podejmuje cele związane ze społeczną odpowiedzialnością nauki – podkreślając kulturotwórczą rolę i znaczenie różnych strategii budowania wspólnotowości, także w sytuacji konieczności utrzymywania zwiększonego dystansu społecznego.

Spektakl „Odyseja” zostanie zaprezentowany dwukrotnie w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu oraz Gdańsku. Każdej prezentacji towarzyszyć będą godzinne spotkanie z twórcami oraz otwarte warsztaty PaR skierowane przede wszystkim do praktyków jak i teoretyków sztuki – krytyków, studentów, edukatorów, animatorów, społeczników i specjalistów z zakresów nauk o kulturze, nauk o sztuce oraz nauk społecznych.  Warsztaty oparte są na strukturze przebiegu procesu badawczego, strategiach i metodach PaR wypracowanych częściowo w pracy nad spektaklem. Miękkie osadzenie widowiska w dyskursie naukowym pokazuje w jaki sposób badania naukowe stają się źródłem rozwiązań dla codziennych wyzwań artystycznych i społecznych.

Projekt "Nauka sztuki – sztuka nauki” jest realizowany przez Uniwersytet Łódzki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki.